Actieplan Plantgezondheid: 'Samen werken aan omslag naar weerbaar teeltsysteem'

Suikerbietentelers werden afgelopen zomer opnieuw geconfronteerd met een hoge ziektedruk van bladschimmels. Met name cercospora- en stemphyliumaantastingen werden veel gezien, maar ook roest kwam voor in sommige gebieden. In de droge en warme jaren 2018, 2019 en 2020 zijn enorme hoeveelheden schimmelsporen gevormd. Dit seizoen ondervonden telers de gevolgen hiervan. Het is tekenend voor een hogere schimmeldruk door klimaatverandering. Hetzelfde geldt voor de opkomst van vergelingsvirussen door een hoge luizendruk in warme jaren.

'Telers komen in een spagaat. Enerzijds kan door klimaatverandering de ziektedruk toenemen en anderzijds vallen steeds meer actieve stoffen weg uit het middelenpakket. En toelating van nieuwe middelen laat te lang op zich wachten', zegt Pinxterhuis. Mede daarom stimuleert BO Akkerbouw duurzame teeltmethoden, waarin een preventieve aanpak centraal staat.

'De aanpak verschuift van ziektebestrijding naar een geïntegreerde ziektebeheersing', stelt Pinxterhuis. 'Wij noemen dat Integrated Crop Management (ICM), waarbij gewasbescherming onderdeel is van het gehele teeltsysteem. Hierin spelen gewasrotatie, een weerbare bodem, resistente rassen, precisielandbouw en vergroening van het middelenpakket een belangrijke rol. Monitoring van ziekten, plagen en onkruiden en tijdig reageren bij een hoge ziekte- of plaagdruk is hierin zeker cruciaal.'

De leden van BO Akkerbouw willen telers stimuleren een omslag te maken naar een weerbaar teeltsysteem. Dat gebeurt onder meer via kennisoverdracht en (co)financiering van projecten. Gezonde en weerbare gewassen en een vitale bodem zijn een belangrijk uitgangspunt.

Veredelaars hebben al bieten gekweekt die resistent zijn tegen rhizomanie, bietencysteaaltjes en rhizoctonia. Ze werken hard aan bietenrassen met resistenties tegen cercospora, vergelingsvirussen en chitwoodi. 'Vanuit BO Akkerbouw blijven we hameren op snelle aanpassing van EU-wetgeving. Zodat nieuwe verdelingstechnieken zoals Crispr-Cas beschikbaar komen in de Europese Unie en de veredeling van weerbare rassen sneller gaat', aldus Pinxterhuis.

Onderzoeks- en kenniscentrum IRS en leveranciers van gewasbeschermingsmiddelen doen onderzoek naar de effectiviteit van groene middelen. Maar tot dusver zijn de resultaten nog beperkt. Volgens IRS zijn er nauwelijks goede alternatieven voor toegelaten traditionele gewasbeschermingsmiddelen tegen ziekten, plagen en onkruiden in suikerbieten.

Vervanging van middelen biedt voorlopig nog weinig soelaas. 'Daarom pleit de sector voor snelle toelating van meer nieuwe 'groene middelen'. Tegelijkertijd is het noodzakelijk om in de teelt meer aandacht te besteden aan preventie van ziekten en plagen', laat Pinxterhuis weten. 'Dat begint bij de basis, namelijk een gezonde en vitale bodem.'

Met publiek-private samenwerkingsprojecten als Beter Bodembeheer en Integrale aanpak gewasbescherming voor de akkerbouw op zand werken BO Akkerbouw en haar leden samen met onderzoekers aan het ontwikkelen van kennis over goed bodembeheer en geïntegreerde gewasbescherming. Het onderzoek op diverse Wageningse proefbedrijven is heel breed. De focus ligt op maatregelen waarmee telers werken aan een robuuster teeltsysteem.

'Het doel is om het gebruik en de milieu-impact van synthetische gewasbeschermingsmiddelen te verlagen, waarbij telers niet inleveren op opbrengst, kwaliteit en rendement', legt Pinxterhuis uit. Belangrijke maatregelen zijn bijvoorbeeld ruime rotaties, een optimale bemesting, het verhogen van de organische stof met compost en het onderwerken van gewasresten, de juiste inpassing van groenbemesters, minder intensieve grondbewerking en het voorkomen van bodemverdichting. 'Gerichte beheersing van ziekten en plagen op basis van beslissingsondersteunende systemen dragen ook veel bij.'

In de toekomst komt het steeds meer aan op de juiste toepassing van een middel op het juiste moment. 'Met de bladschimmelmodule in de app Bieten Advies Systeem kunnen telers de infectiekansen voor cercospora en stemphylium voor hun percelen inzien', zegt Robbert Boon, Marketing Campaign Manager Benelux van Adama. Via deze informatie op smartphone of tablet kunnen telers bij hoge infectiedruk middelen gericht en op tijd inzetten. 'Dat vergroot de effectiviteit van middelen en dan is in het hele seizoen vaak minder middel nodig.'

Met inzet van moderne technologie krijgen telers steeds meer informatie over verhoogde infectiekansen. Dat gebeurt met ziektemonitoring via sensoren in het gewas, die temperatuur en luchtvochtigheid meten. In de toekomst verwacht Pinxterhuis ook veel van precisielandbouw. 'Dat gaat de milieubelasting verlagen, bijvoorbeeld door het variabel doseren van gewasbeschermingsmiddelen. Maar ook via plaatsspecifieke onkruidbestrijding door robots of via onkruiddetectie vooraf door drones.'

Verduurzaming spuitschema's

Ondanks veredeling van bietenrassen met resistentie tegen bepaalde ziekten en plagen, blijven alternatieve gewasbeschermingsmiddelen nodig. Want ook resistente rassen zijn nooit helemaal vrij van ziekten en resistenties kunnen worden doorbroken. Telers die resistente rassen gebruiken, kunnen wel het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen verlagen.

Adama wil telers ondersteunen bij het duurzaam en toch rendabel telen van bieten. Dat is onder andere mogelijk met toepassing van het groene middel Charge. 'Dit is geen geregistreerd gewasbeschermingsmiddel, maar een product met de basisstof chitosan hydrochloride. Charge is een preventief middel dat werkt als een elicitor. Het stimuleert de natuurlijke afweer van onder andere suikerbieten tegen cercospora en dat voorkomt infecties', vertelt Boon, die gelooft in verduurzaming van spuitschema's. Daarbij wisselen telers bijvoorbeeld traditionele fungiciden af met een basisstof zoals Charge.

'De laatste jaren zien we dat het lastig is om cercospora voldoende te beheersen. Deze schimmel wordt minder gevoelig voor triazolen en ongeveer 75 procent van de percelen is resistent geworden tegen strobilurinen', zegt Boon. Daarom is het belangrijk om infecties met cercospora te voorkomen.

Twee fungicidetoepassingen en twee bespuitingen

Telers die snel reageren bij een hoge cercospora-infectiedruk, middelen voldoende afwisselen en Charge toepassen voorin het schema zijn in het voordeel. Want een combinatie van twee fungicidetoepassingen met twee bespuitingen met Charge leidt tot een hogere effectiviteit, een hogere suikeropbrengst en meer rendement in vergelijking met vier reguliere fungicidetoepassingen. Dat blijkt uit IRS-onderzoek op het proefveld in Valthermond in 2020.

Het proefveld in Vredepeel liet dezelfde trend zien, maar hier was het effect op suiker- en financiële opbrengst niet significant. 'Dit schema levert wel 50 procent reductie van de actieve stof van fungiciden op. Daarmee bereik je veel milieuwinst en het bespaart de teler kosten voor het gebruik van fungiciden', weet Boon, die een opmars van meer basisstoffen verwacht. Want basisstoffen zijn geen geregistreerde gewasbeschermingsmiddelen en er zijn geen langdurige toelatingsprocedures voor nodig.